Bệnh thường gặp trong mùa hè

Nắng và nóng của mùa hè có thể đem đến cho bạn nhiều điều bất lợi như say nắng, say nóng, rôm sảy, bỏng nhẹ do nắng và có thể cả chứng ung thư da. Kèm theo với nắng là sự phát triển của nấm, vi khuẩn, virus và các loại côn trùng gây bệnh cho người.

 

1- Say nắng

Đây là những căn bệnh do nhiệt độ và tia cực tím của mặt trời gây ra. Quang phổ của ánh nắng mặt trời gồm rất nhiều loại tia, nhưng có liên quan trực tiếp đến con người là 3 loại: Tia tử ngoại (UV - ultra violet) có bước sóng 280 - 400 nm và 10% có khả năng xuyên qua lớp sừng của da tới hạ bì gây cháy da (bỏng độ I) và say nắng. Tia hồng ngoại (IR): 800 - 5.000nm, có tác dụng sinh nhiệt - đi sâu qua các lớp da làm tăng nhiệt độ các dịch thể tại vùng đó và dẫn truyền vào sâu hơn nhờ tuần hoàn máu. Năng lượng cao nhất khi ánh sáng đi theo đường ngắn nhất và trực tiếp (khi giữa trưa và mặt trời ở đỉnh đầu). Nhiệt độ cao làm giãn mạch não gây ra tăng áp lực sọ và làm nhức đầu, có thể kèm theo nôn mửa hay hôn mê, co giật do ức chế vỏ não - làm tăng các hoạt động thần kinh tự động dưới vỏ. Tia cực tím còn có tác hại trực tiếp lên gien, kéo theo các đột biến có đặc tính di truyền. Chúng có thể gây tổn thương các gien ức chế ung thư và kiểm soát sự tăng sinh của tế bào kết hợp với tác động tạo ra các gốc tự do làm gia tăng sự lão hóa, tạo điều kiện cho ung thư xuất hiện.

Việc sử dụng các biện pháp để chống lại tác động của ánh nắng là hết sức cần thiết (tránh nắng, sử dụng các bóng râm, đội mũ nón rộng vành, mặc quần áo dài để che phủ). Kính mắt cũng cần để bảo vệ võng mạc. Một số thức ăn có thể hỗ trợ giúp cơ thể chống lại các ảnh hưởng của ánh nắng và chống sự oxy hóa như: các thức ăn giàu caroten (dưa hấu, dưa vàng, rau ngò, cải bó xôi...); thức ăn giàu vitamin E (dầu đậu nành, hạt điều, hạt dẻ...); thức ăn giàu vitamin C (trà xanh, trái cây tươi, rau cải xanh...).

Kèm theo với nắng và nóng là rôm sảy - nhất là ở trẻ em - do tăng cường hoạt động của các tuyến mồ hôi và tuyến nhầy trong cơ chế tăng thải nhiệt nhưng các lỗ chân lông bị bít tắc bởi các chất bẩn, làm viêm các nang tuyến chân lông - chúng lồi lên mặt da thành các bọc nước nhỏ, đỏ và ngứa ngáy. Việc xử trí rôm sảy chỉ đơn giản là tắm rửa sạch sẽ bằng xà phòng hay chanh cho thông các ống thoát đổ ra ngoài của các tuyến trên bề mặt da hoặc làm bớt ngứa bằng cách xoa thêm bột Talc sau khi tắm. Khi nặng hơn và cần thiết thì có thể bôi các loại kem chống viêm chứa corticoide như eumovate, dermovate, temprosone...

2- Các bệnh nhiễm trùng, nhiễm độc đường tiêu hóa

Nhiệt độ cao rất thuận lợi cho sự thoái hóa thực phẩm và sự phát triển của các loại vi khuẩn và nấm nên thức ăn rất chóng hư hỏng. Trong mùa nắng, ruồi, muỗi, chuột, gián, kiến... cũng phát triển nhiều hơn nên càng dễ làm lây lan các mầm bệnh đường tiêu hóa (qua thực phẩm và nước uống). Mùa hè là mùa của ngộ độc thức ăn, của tả, lỵ, thương hàn... gây nên những tổn thất rất lớn cả về sức khỏe lẫn kinh tế cho xã hội. Các tác nhân gây bệnh có trong thực phẩm thường là E.Coli, Salmonella, Campylobacter, Listeria monocytogenes, Vibrio Cholerae và đôi khi cả virus bại liệt. Trên toàn thế giới chỉ riêng năm 2000 đã có khoảng 2,1 triệu trường hợp tử vong do tiêu chảy - mà nguyên nhân là từ nguồn nước và thực phẩm. Tại Việt Nam trong 2 năm 2001 - 2002 cũng đã có 20.000 trường hợp ngộ độc thực phẩm và gây tử vong chừng 300 người.

3- Các bệnh do côn trùng đốt

Sốt rét, sốt xuất huyết, viêm não, dịch hạch... là các loại bệnh thường lây truyền thông qua muỗi và các loại ve, mò, bọ chét... Sốt xuất huyết gây nên bởi 4 nhóm virus Dengue thuộc họ Arbovirus và lây truyền chủ yếu qua muỗi Aedes Aegypti (đôi khi do cả Aedes Albopictus). Toàn cầu hiện có 2,5 tỉ người sống trong vùng có nguy cơ nhiễm bệnh và mỗi năm từ 20 -50 triệu người đã mắc bệnh sốt xuất huyết - gây tử vong cho khoảng 24.000 người.

4- Bệnh do súc vật cắn

- Dại: Là một loại virus lớn kích thước 80 x 180 nm, thuộc họ Rhabdoviridae gây bệnh cho các động vật máu nóng. Virus dại khó tồn tại ngoài trời do bị bất hoạt bởi ánh sáng mặt trời và sự khô ráo nhưng có thể sống vài tháng ở các tổ chức đông khô. Virus tồn tại trong nước bọt súc vật mắc bệnh rồi xâm nhập qua lớp da, niêm mạc người đã bị tổn thương (cắn, trầy xước) sau đó theo sợi trục các dây thần kinh hướng tâm tới hệ thần kinh trung ương và sinh sản, gây ra các tổn thương ở tủy sống, thân não và giải phóng ra ngoài chủ yếu qua nước bọt, nước tiểu.

Thời gian ủ bệnh có thể từ 4 ngày tới nhiều năm sau khi bị súc vật cắn hay liếm nhưng thường là 2 - 3 tháng và phụ thuộc vào vị trí xâm nhập (bị cắn ở chân ủ bệnh lâu hơn so với cắn ở đầu, mặt hay ở thân người) và kích thước cũng như độ sâu của vết cắn.

Khi bị súc vật cắn cần: Rửa và sát trùng kỹ vết thương để tiêu diệt mầm bệnh; tiêm chủng vaccin phòng dại: Pasteur, Fermi, Fuenzalida.

- Dịch hạch: Là bệnh truyền nhiễm rất cấp tính và tối nguy hiểm. Mầm bệnh là trực cầu khuẩn Yesinia pestis thuộc họ enterobacteriaceae - vi khuẩn rất độc do có cả nội độc tố lẫn ngoại độc tố cùng các yếu tố kháng bạch cầu và gây đông máu. Vi khuẩn chịu được khô ráo và ánh sáng mặt trời trong vài giờ nhưng tồn tại rất lâu trên đất ẩm và nơi chôn cất các sinh vật mắc bệnh.

5- Các bệnh da do nấm và ký sinh trùng

Nóng và ẩm thấp là điều kiện tốt cho các loại nấm phát triển (hắc lào, lang ben, nấm kẽ, nấm tóc...), viêm nang lông và kể cả các ký sinh trùng trên da (ghẻ lở, chấy rận...) hay kích hoạt các quá trình viêm da do dị ứng (chàm, eczema...).

                                                                                      

BS Long Hạ                          

Theo Thanh niên